برجام چه تاثیری بر ژئوپلتیک آسیای جنوبی دارد؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ با توجه به فضای ژئوپلیتیک منطقه که به‌صورت قابل‌توجهی تحت تأثیر عقب‌نشینی نیروهای نظامی آمریکا و ناتو از افغانستان قرار دارد، در ماه‌های آینده، مناسبات ایالات‌متحده و ایران در آسیای جنوبی از نزدیک موردتوجه قرار خواهد گرفت. اگرچه هند در سال 2019م. پس از پایان معافیت‌های نفتی ایالات‌متحده، وارادت نفتی خود را از ایران متوقف کرد؛ اما روابط هند و ایران دارای ابعاد اقتصادی و راهبردی است. این کشور در پروژه بندر چابهار ایران سرمایه گذاری کرده است. «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند در سال 2016م. در طی سفر به ایران، بر سرمایه‌گذاری 500 میلیون دلاری هند بر توسعه بندر چابهار تأکید کرد.  در دسامبر 2018م. هند بخشی از فاز 1 بندر چهار را در اختیار گرفت. پس از تصمیم هند برای متوقف سازی واردات نفت از ایران، روابط بین دهلی‌نو و تهران تیره گردید و دیگر پیشرفت زیادی در پروژه چابهار حاصل نشد.

تهران ضمن ابراز نارضایتی خود از دهلی‌نو برای توقف واردات نفت، از کند شدن فرآیند توسعه بندر چابهار گلایه داشت. از اواخر سال 2019م. دهلی‌نو و تهران در تلاشند تا روابط خود را بهبود بخشند. بااین‌حال با تغییر دولت در آمریکا، دهلی‌نو پیش‌بینی کاهش احتمالی تنش بین ایران و آمریکا و همچنین بازگشت واشینگتن به برجام را دارد و درنتیجه بیشتر به پروژه چابهار که به‌عنوان دروازه ورود این کشور به افغانستان و آسیای میانه است، تمرکز کرده است. ( هند قبلاً بیش از یک‌بار در دوران کووید 19 از این بندر برای ارسال محموله به افغانستان استفاده کرده است). اندکی پس از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری، توجه بیشتر هند به بندر چابهار آغاز شد و کار بر روی آن از ابتدای سال 2021م. سرعت گرفته است.لازم به ذکر است که «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند با انتشار یک توئیت تبریک به ]آیت‌الله[ رئیسی پیروزی وی را در انتخابات ریاست ‌جمهوری تبریک گفت  و ابراز داشت که وی مشتاقانه منتظر «همکاری با وی برای تقویت بیشتر روابط گرم و دوستانه بین هند و ایران» است. درحالی‌که به نظر می‌رسد، روابط تهران و دهلی‌نو در طی ماه‌های اخیر بهبودیافته است، اما تهران، هند را از توسعه میدان گازی فرزاد B دور کرده است. وزارت نفت ایران در طی بیانیه‌ای گفت: «شرکت ملی نفت ایران قراردادی به ارزش 1.78 میلیارد دلار با گروه پترو پارس برای توسعه میادین گازی فرزاد B  خلیج فارس امضا کرده است.» دهلی‌نو در واکنش به این موضوع گفت که ایران، هند را در مرحله بعدی توسعه فرزاد B مشارکت خواهد داد.

همچنین توجه به این واقعیت مهم است که روابط پاکستان و ایران در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت چشمگیری بوده است. در وهله نخست، در روابط پاکستان با عربستان و امارات متحده عربی یک شیب نزولی وجود دارد (هرچند در ماه‌های اخیر، روابط اسلام‌آباد با امارات و عربستان سعودی بهبودیافته است). دوم، توافق‌نامه استراتژیک 25 ساله ایران و چین که در اوایل سال جاری امضا شد، احتمالاً منجر به گسترش پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) به سمت ایران خواهد شد. (تهران تمایل خود را برای عضویت در پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان ابراز داشته است). در طی ماه‌های گذشته، چین به‌عنوان یکی از مولفه های اصلی کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) بر افغانستان تمرکز کرده است. ژائو لیجیان، سخنگوی وزارت خارجه چین در ماه مه 2021م گفت: «چین، پاکستان و افغانستان در حال بحث در مورد مسائل مربوط به گسترش جاده ها و بزرگراه‌های پاکستان به افغانستان هستند.»

در پایان احیای توافق هسته‌ای ایران احتمالاً زمان‌بر خواهد بود. روابط ایران و ایالات‌متحده نه‌تنها در چارچوب روابط دوجانبه بسیار مهم است، بلکه احتمالاً بر ژئوپلیتیک غرب آسیا و آسیای جنوبی و همچنین ابتکارات مهم ارتباط هند و چین تأثیر قابل‌توجهی خواهد گذاشت.